Свяшчэннапакутнік Яраслаў Савіцкі, Ямскі прасвітар - Синодальный отдел религиозного образования и катехизации

Святую веру продкаў, свой род, культуру і Айчыну шануй і беражы! Анатоль Статкевіч-Чабаганаў.

Свяшчэннапакутнік Яраслаў Ісаакавіч Савіцкі нарадзіўся 28 сакавіка (ст.ст.) 1882 года ў вёсцы Пухлае Бельскага павета Гродзенскай губерні ў сям’і Ісаака Савіцкага, які служыў дыяканам у праваслаўным храме сваёй вёскі.

Вучыўся Яраслаў у Літоўскай (Віленскай) духоўнай семінарыі, якую скончыў у 1903 годзе па другім разрадзе. Спачатку працаваў школьным настаўнікам. Праз некаторы час, згодна з указам Праасвяшчэннейшага Міканора, епіскапа Гродзенскага і Брэсцкага, Яраслаў Савіцкі становіцца псаломшчыкам у Чэмерскай царкве Брэсцкага павета.

Псаломшык Яраслаў Савіцкі ў снежні 1904 года быў пасвечаны ў дыякана ў Гродзенскім кафедральным саборы, а 20 лютага 1905 года – у іерэя і прызначаны настаяцелем Міхайлаўскай царквы вёскі Перавалока Слонімскага павета. 10 сакавіка 1905 года яго прызначылі заканадаўцам Перавалоцкага народнага вучылішча.

У Перавалоцы айцец Яраслаў служыў у царкве і працаваў настаўнікам.

Да прыняцця святога сану Яраслаў Ісаакавіч ажаніўся з дачкой святара Вольгай Фёдараўнай Лаўрыновіч (1883 г.н.), якая скончыла Віленскае жаночае вучылішча па духоўным ведамстве.

Вянчаліся ў Гродне.

У 1906 годзе ў сям’і нарадзіўся сын Леанід, у 1907 годзе – другі сын Георгій, а ў 1911 годзе – дачка Ніна.

У 1911 г. айцец Яраслаў быў прызначаны на месца першага святара ў заснаваны ў 1901 г. Краснастоцкі жаночы манастыр у гонар Нараджэння Прасвятой Багародзіцы.

У гэтым манастыры быў арганізаваны прытулак для сірот, у якім налічвалася некалькі соцень дзяцей, існавала школа, сельскагаспадарчае вучылішча, аптэка, амбулаторыя, вытворчыя майстэрні, царкоўнае брацтва.

Cвятар манастыра і педагог манастырскіх школ айцец Яраслаў укладваў усю душу, выхоўваючы сірот, адукоўваючы іх у праваслаўнай веры. Айцец Яраслаў выкладаў таксама Закон Божы ў Краснастоцкай двухкласнай прыходскай школе і ў Дуброўскім гарадскім чатырохкласным вучылішчы.

Распачатая ў 1914 годзе Першая сусветная вайна разбурыла ўвесь манастырскі ўклад. Нямецкія войскі наступалі хутка. І духавенства, і насельніцы манастыра вымушаны былі пакінуць Гродна і пераехаць у Маскву. Туды ж былі вывезены і абразы Божай Маці – Краснастоцкая і Уладзімірская.

Cям’я Савіцкіх апынулася ў Маскоўскай губерні.

На Гродзенскім падворку, каб пазбегнуць яго захопу каталікамі, засталося толькі некалькі сясцёр.

Айцец Яраслаў за гады, праведзеныя ў манастыры, зрадніўся з сёстрамі манастыра. Таму, калі настаў для іх час блуканняў, ён разам са сваёй сям’ёй падзяліў усе нягоды і неўладкаванні, што выпалі на іх долю.

Неразлучны з манастыром быў і дыякан храма (з 1912 года) Краснастоцкага Увядзенскага жаночага манастыра Якаў Феранец, выкладчык царкоўна-прыходскіх школ, які ў 1910 годзе скончыў настаўніцкую семінарыю, сын селяніна вёскі Брадок Кобрынскага павета Гродзенскай губерні.

У студзені 1918 года Краснастоцкі жаночы манастыр пераведзены ў будынак Свята-Кацярынінскага манастыра Падольскага павета.

Святар Яраслаў са сваёй сям’ёй пасяліўся ў адным з будынкаў былой гасцёўні манастырскага двар. Дыякан Якаў размясціўся са сваімі дамачадцамі ў суседнім доме. Іншыя святары здымалі пакоі ў мясцовых жыхароў. Першы год на новым месцы быў надзвычай цяжкі: манастыр не меў ні зямлі, ні грошай, ні харчоў.

Некалькі кароў, вывезеных з Гродзеншчыны, ды мізэрныя міласці мясцовых жыхароў ратавалі ўсіх ад галоднай смерці. Каб неяк выжываць, насельніцы арганізавалі сельскагаспадарчую працоўную арцель.

Захаваўся “пратакол №1 агульнага збору грамадзянак сельскагаспадарчай працоўнай камуны Кацярынінскай пустыні ад 17 лютага 1921 года”. Сярод пытанняў, якія стаялі на парадку дня, было і пытанне “аб асобах, якія пражываюць у межах камуны і якія не з’яўляюцца членамі ў ёй”.

Сход пастанавіў: “пакінуць пры прыходскай царкве святара Яраслава Савіцкага і дыякана Іакава Феранца». Астатніх чатырох святароў забралі ў апалчэнне. Такім чынам, калі ўлады дазволілі пакінуць толькі аднаго святара для духоўнага акармлення манастыра, сёстры выбралі менавіта айца Яраслава.

За дбайнае служэнне Царкве ў 1919 годзе айцец Яраслаў Савіцкі быў узведзены ў сан протаіерэя. У тым жа годзе яго мабілізавалі ў Чырвоную армію і адправілі ў Раменскі раён, але праз два тыдні адпусцілі, бо цяжка хварэў на сэрца.

У лістападзе 1923 года ігумення Алена звярнулася з просьбай аб узнагароджанні протаіерэя Яраслава чарговай узнагародай: “Айцец Яраслаў Савіцкі… перанёс усе нягоды вайны і бежанства, а цяпер, з 1918 года, у пустыні, не пакінуў яе і шмат дапамагаў прыходскай супольнасці, дбайна выконваў пастырскія абавязкі. Лічу абавязкам … старанна хадайнічаць аб узнагароджанні яго, за верную службу, – паліцаю”. На гэтым прашэнні стаіць рэзалюцыя Патрыярха Ціхана: “Удостоить”.

Святара Яраслава Савіцкага ўзнагародзілі паліцай у 1923 годзе.

Усе гэтыя гады манастыр у Кацярынінскай пустыні лічыўся “сельскагаспадарчай арцеллю”, а хто жыў у манастыры – рознарабочымі ў ёй.

За кожным крокам святароў манастыра сачылі мясцовыя ўлады. Добраахвотнікі-бязбожнікі дакладвалі “куды трэба” пра ўсё, што тычылася протаіерэя Яраслава. 27 жніўня 1928 года ў Ленінскім валасным аддзяленні міліцыі па адным з такіх даносаў на святара склалі акт за правядзенне хрэснага ходу без дазволу. Царкоўны cавет павінен быў выплаціць штраф у памеры трох рублёў.

У 1929 годзе сельскагаспадарчую арцель разагналі. На той час у пустыні было 117 манашак і паслушніц.

Манахінь перасялілі ў памяшканні манастырскага падворка. Галоўны Свята-Кацярынінскі храм закрылі, да 1935 года заставаўся адкрытым толькі надбрамны храм у гонар свяціцеля Дзімітрыя Растоўскага. У Кацярынінскай пустыні стала размяшчацца дзіцячая выхаваўчая калонія, а пасля, з 1938 года, пачала дзейнічаць Суханаўская асобарэжымная турма для дарослых.

Пасля закрыцця Кацярынінскай пустыні протаіерэй Яраслаў стаў настаяцелем храма святых пакутнікаў Флора і Лаўра вёскі Ям.

Храм святых пакутнікаў Флора і Лаўра ў вёсцы Ям.

Вёска размяшчалася кіламетраў за дзесяць ад месца ранейшага служэння айца Яраслава. У храме служылі айцец Іаан з дыяканам Пятром Мінервіным, якія перайшлі сюды з закрытых крамлёўскіх сабораў і абодва на той час знаходзіліся ў ссылцы.

Жыць протаіерэю Яраславу з сям’ёй у сяле Ям не было дзе: царкоўны дом у прыхода ўжо адабралі. Іх прытуліла прыхаджанка храма М.Кішанкова. У яе доме, у маленькім пакойчыку, сям’я Савіцкіх жыла да самага арышту айца Яраслава ў 1937 годзе. Па ўспамінах дачкі гаспадыні дома, ніякай маёмасці, акрамя нешматлікіх асабістых рэчаў, у іх не было. Жыхары сяла Ям адзначалі адукаванасць святара, розум, дабрату і сілу характару. Прыхаджане яго вельмі любілі.

Гэтыя якасці, а таксама цвёрдая вера і стараннасць айца Яраслава вызвалі праследаванне з боку ўладаў.

Бязбожная ўлада не магла трываць побач з сабой такую яркую і нязломную асобу, якой быў ямскі настаяцель.

У той час “будаўнікі светлай будучыні” абвясцілі курс на калектывізацыю і канчатковае выкараненне ў краіне “рэлігійных забабонаў”. Гэта бязлітасная кампанія не мінула і ямскіх сялян. Cвятар Яраслаў не мог заставацца ў баку ад бед і нягод сваёй паствы.

Айцец на свае вочы бачыў, як у сялян адбіралі маёмасць, выганялі з родных хат, арыштоўвалі і адпраўлялі ў ссылкі. Людзям “новай фармацыі” складана было зразумець, што пастыр не мог не маліцца за сваіх бязвінна гнаных дзяцей. Усё гэта расцэньвалася ўладамі як контррэвалюцыйная дзейнасць. Палічылі нават контррэвалюцыяй і хрэсны ход у сяле.

Протаіерэй Яраслаў, нягледзячы на адкрыты пераслед, хадзіў па хатах, суцяшаў і настаўляў паству. Відавочцы-недобразычліўцы сведчылі, што 18 сакавіка 1930 года Савіцкі сумесна з кулакамі, якіх пасля выслалі, арганізаваў у вёсцы Ям дэманстрацыю, накіраваную на зрыў калектывізацыі. У царкве сабралася каля 170 чалавек, і пад кіраўніцтвам бацюшкі са спевамі духоўных песень людзі накіраваліся да сельсавета. Па прапанове членаў сельсавета людзі вымушаны былі разысціся.

Пастырскае служэнне ў гэтыя цяжкія гады не магло не адбіцца на здароўі бацюшкі.

У 1933 годзе протаіерэя Яраслава судзілі Падольскім народным судом за пакупку свечак і прыгаварылі да 5 гадоў пазбаўлення волі. Але абласны суд адмяніў гэтае рашэнне: было відавочна, што справа груба сфабрыкавана.

У 1936 годзе за “сувязь з родзічамі ў Польшчы і Амерыцы і непадпарадкаванне ўладам” арыштавалі дыякана Якава Феранца. Справа ў тым, што ў дыякана Якава Феранца было два браты, адзін з якіх жыў на тэрыторыі Польшчы, а другі – у Амерыцы…

8 студзеня 1936 года Асобай нарадай пры НКУС СССР дыякана Якава прыгаварылі да 3 гадоў выпраўленча-працоўных лагераў. З Карлагу ён ужо не вярнуўся, там і памёр.

Вінаватым дыякан Якаў Феранец сябе не прызнаў. Рэабілітаваны 22 лістапада 1989 года па справе 1936 года.

Святара Якава Савіцкага арыштавалі 27 лістапада 1937 года па абвінавачанні ў актыўнай контррэвалюцыйнай дзейнасці. Супрацоўнікі НКУС прыехалі за ім каля дзвюх гадзін ночы і павезлі ў Падольск, у мясцовае аддзяленне УДБ. Там айцу Якаву прапанавалі падпісаць пастанову аб абранні меры абмежавання і абвінавачанне, зацверджанае 25 лістапада 1937 года.

У дакуменце сказана: “Святар Яраслаў Ісаакавіч Савіцкі… выкрываецца ў тым, што будучы варожа настроены супраць савецкай улады і камуністычнай партыі ў асяроддзі насельніцтва вядзе актыўную контррэвалюцыйную агітацыю, распаўсюджваючы паклёпніцкія выдумкі супраць кіраўнікоў партыі і савецкага ўрада”.

Протаіерэй Яраслаў Савіцкі. 1937 год. Турэмнае фота.

Пасля арышту айца Яраслава матушка Вольга (Вольга Фёдараўна Савіцкая) пераехала ў Маскву ў Вешнякі. Трое іх дзяцей у той час ужо жылі і працавалі ў Маскве.

Следчая справа была заведзена на двух святароў: айца Яраслава Савіцкага і айца Касму Кароткіх, настаяцеля храма суседняй вёскі Лукіна.

Следчы Давыдаў за суткі склаў і зацвердзіў абвінаваўчае заключэнне па справе Савіцкага. Нават цытаваў словы, нібыта сказаныя протаіерэем Яраславам і пацверджаныя сведкамі: “Хутка будзе сусветная вайна, усе народы падымуцца вайной на камуністаў, і тады надыдзе канец савецкай уладзе. Народ зажыве па-старому, а ўсіх прыгнятальнікаў бог пакарае сваім судом”. Нібыта святар яшчэ казаў, што “савецкая ўлада нікога не шкадуе, нават са святой царквы здзірае апошнія грошы”. І яшчэ: «На забарону аб хаджэнні па хатах з абразамі ў мэтах не распаўсюджвання эпідэмічных захворванняў, Савіцкі казаў: “Усё роўна не заглушыць праваслаўную веру, вам хутка прыйдзе канец, народнае цярпенне лопне і прыйдзецца вам адказваць за ўсе ўціскі”».

Фразы стандартныя. Хутчэй за ўсё, сам следчы выклаў паказанні сведкаў так, каб падвесці айца Яраслава пад расстрэльны артыкул. У тэксце абвінаваўчага заключэння сказана, што абодва святары “ў прад’яўленым абвінавачанні сябе не прызналі, але сведкавымі паказаннямі вінаватасць у а/сав. агітацыі Савіцкага Яраслава і Кароткіх Касмы пацвярджаецца”.

Тэкст абвінавачання сфармуляваны так: “На падставе вышэйпададзенага абвінавачваюцца: 1) Савіцкі Яраслаў Ісаакавіч… у тым, што Савіцкі сярод насельніцтва сістэматычна праводзіў а/сав. агітацыю, г.зн. у злачынстве, прадугледжаным арт. 58 п. 10 КК”.

1 снежня 1937 года 4-ы аддзел УДБ УНКУС МА разгледзеў справу па абвінавачанні Савіцкага Я.І. і Кароткіх К.Р. і пастанавіў прадставіць яго на разгляд тройкі УНКУС СССР Маскоўскай вобласці.

Рашэннем судовай тройкі пры Упраўленні НКУС СССР па Маскоўскай вобласці ад 1 снежня 1937 года айцец Яраслаў быў прыгавораны да расстрэлу.

Расстраляны протаіерэй Яраслаў Савіцкі 8 снежня 1937 года і пахаваны на палігоне Бутава пад Масквой.

У адзін дзень з айцом Яраславам быў расстраляны і святар вёскі Лукіна Касьма Кароткіх. Увогуле за дзень 8 снежня 1937 года было расстраляна на Бутоўскім палігоне 474 чалавекі.

Свяцейшы Патрыярх Алексій II назваў Бутава “Рускай Галгофай”. У нашы дні тут узведзены Паклонны Крыж, пабудаваны і асвечаны храм у гонар Новапакутнікаў і Вызнаўцаў Расійскіх.

Абраз свяшчэннапакутніка протаіерэя Яраслава Савіцкага.

15 ліпеня 1989 года протаіерэй Яраслаў Ісаакавіч Савіцкі рэабілітаваны Пракуратурай Маскоўскай вобласці па 1937 годзе рэпрэсій.

Святар Яраслаў Савіцкі прылічаны да ліку святых новапакутнікаў і вызнаўцаў Расійскіх у жніўні 2000 года на Архіерэйскім Саборы Рускай Праваслаўнай Царквы.

Памяць свяшчэннапакутніка протаіерэя Яраслава Савіцкага здзяйсняецца ў дзень яго пакутніцкага скону 25 лістапада/ 8 снежня і ў дзень Сабору новапакутнікаў і вызнаўцаў Расійскіх (25 студзеня/ 7 лютага або ў найбліжэйшы нядзельны дзень пасля 25 студзеня).

Падрыхтоўка матэрыялу і пераклад на беларускую мову для сайта oroik.by Ларысы ПШАНІЧНАЙ.

Крыніцы: